การรู้สึกเสียใจเป็นประสบการณ์ที่มนุษย์ทุกคนต้องเผชิญ ไม่ว่าจะเป็นการเสียใจกับการตัดสินใจผิดพลาด พฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม หรือการกระทำที่ส่งผลกระทบต่อตนเองและผู้อื่น ความรู้สึกเสียใจเป็นบาดแผลทางจิตใจที่ทำให้เราตกอยู่ในวังวนแห่งความรู้สึกผิด ความเสียใจ และความเครียด
ในสายตาของนักปรัชญาสโตอิก ความเสียใจคือการยึดติดกับอดีตและสิ่งที่เราไม่สามารถควบคุมได้ เซเนกา (Seneca) นักปราชญาชาวโรมันได้กล่าวไว้ว่า “เราต้องขจัดรากเหง้าของความกลัวต่ออนาคต และการยึดติดกับอดีตออกไปให้หมดสิ้น เพราะอดีตไม่ใช่สิ่งที่เกี่ยวข้องกับเราอีกต่อไป และอนาคตก็ยังไม่มาถึง”
นักปรัชญาสโตอิกเน้นย้ำว่า การรู้สึกเสียใจเป็นเพียงจินตนาการของเราเอง เราคิดว่าหากเราทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งต่างออกไป ผลลัพธ์ก็จะเปลี่ยนแปลงไป
แต่ความจริงแล้ว เราไม่สามารถเปลี่ยนแปลงอดีตได้ มาร์กุส โอเรลิอุส (Marcus Aurelius) จึงแนะนำว่า “สิ่งภายนอกไม่ใช่ปัญหา แต่เป็นการประเมินของคุณเอง ซึ่งคุณสามารถลบทิ้งได้ในตอนนี้เลย”
แทนที่จะยึดติดกับความเสียใจ นักปรัชญาสโตอิกสอนให้เรามุ่งสนใจไปที่สิ่งที่เราสามารถควบคุมได้ในปัจจุบัน นั่นคือ ทัศนคติและปฏิกิริยาตอบสนองของเราต่อเหตุการณ์ต่างๆ เราไม่สามารถเปลี่ยนแปลงอดีตได้ แต่เราสามารถเรียนรู้และเติบโตจากประสบการณ์เหล่านั้น
อีกหนึ่งแนวปฏิบัตสำคัญของสโตอิกคือ การ “รักชะตาชีวิตของตน” หรือ อามอร์ ฟาติ (Amor Fati) ซึ่งหมายถึงการยอมรับและให้คุณค่ากับทุกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิต ไม่ว่าจะเป็นเรื่องดีหรือร้าย เราต้องเผชิญหน้ากับมันด้วยสุขุมเยือกเย็น และพยายามมองให้เห็นมุมบวกจากสถานการณ์นั้นๆ
การฝึกปฏิบัติอย่าง “พรีเมดิเตทิโอ มาลอรุม” (Premeditatio Malorum) หรือการคาดการณ์ล่วงหน้าถึงเหตุร้ายที่อาจเกิดขึ้น ก็เป็นวิธีการหนึ่งที่ช่วยให้เราเตรียมพร้อมสำหรับความยากลำบากในอนาคต เซเนกาแนะนำว่า “เราควรคาดการณ์ความคิดของเราไปข้างหน้าในทุกจังหวะ และมีแผนรองรับสำหรับทุกสถานการณ์ที่อาจเกิดขึ้น แทนที่จะคิดถึงแค่สิ่งที่เคยเกิดขึ้นเท่านั้น”
การฝึกปฏิบัตินี้จะช่วยให้เราสามารถจัดการกับอุปสรรคได้อย่างสงบ และลดความรู้สึกเสียใจที่อาจเกิดขึ้นหากสิ่งต่างๆไม่เป็นไปตามที่คาดหวัง เพราะเราได้เตรียมตัวรับมือกับสถานการณ์ร้ายแรงที่สุดที่อาจจะเกิดขึ้นไว้แล้ว
สุดท้ายนี้ นักปรัชญาสโตอิกสอนให้เรามองไปข้างหน้า แทนที่จะยึดติดกับความผิดพลาดในอดีต หนทางสู่การเยียวยาจิตใจจากความรู้สึกเสียใจ คือการเรียนรู้บทเรียน ปรับปรุงตนเอง และมุ่งมั่นทำในสิ่งที่ดีกว่าต่อไป ดังที่ซามูเอล จอห์นสัน นักประพันธ์ชาวอังกฤษเคยกล่าวไว้ “การปฏิรูปตนเองเป็นสิ่งจำเป็น และความสิ้นหวังเป็นสิ่งผิด”
การเผชิญหน้ากับความรู้สึกเสียใจไม่ใช่เรื่องง่าย แต่หากเรานำหลักปรัชญาสโตอิกมาปรับใช้ เราก็สามารถเรียนรู้ที่จะปล่อยวางอดีตได้ เพื่อมุ่งสู่ปัจจุบันและอนาคตที่สดใสยิ่งขึ้น
Resources:
- DailyStoic
- Image by Michal Renčo from Pixabay